Nieuws uit Amsterdam

8 april 2006 – De bewaarders van de Havenstraat doen hun best, maar het gevangeniswezen staat steeds meer onder druk. Soms doen zich ernstige misstanden voor. Oorzaken zijn de explosieve groei van het aantal cellen, de bezuinigingen en de inzet van slecht opgeleide bewakers. Ondertussen staat het bedrijfsleven te popelen om de boel over te nemen.

De bewaarders van de Havenstraat gaan op een hoffelijke en professionele manier met de gevangenen om, aldus een inspectierapport dat afgelopen week verscheen. Dit contrasteert nogal met het beeld dat Vrij Nederland onlangs schetste van de gevangenisboot in Rotterdam. Slecht opgeleide beveiligers van Securicor intimideren hier de gevangenen en heben geen idee wat ze moeten doen als er brand uitbreekt.

Hoewel de Havenstraat en de gevangenisboot blijkbaar twee uitersten vormen, zijn er ook overeenkomsten. Allebei hebben ze te maken met een overheid die steeds meer cellen bouwt en die tegelijk bezuinigt op uitvoering van de gevangenisstraf. Als gevolg hiervan worden de omstandigheden steeds Spartaanser.

Uit het inspectierapport komt naar voren dat de bewaarders in de Havenstraat hun werk goed doen, maar dat ze last hebben van het sobere regime dat Justitie heeft ingevoerd. Gevangenen mogen ’s avonds hun cel niet meer uit. Door personeelsgebrek kunnen ze soms niet deelnemen aan arbeid en onderwijs, terwijl ook een bezoek aan de bibliotheek soms niet mogelijk is.

Deze situatie brengt volgens het rapport ‘veiligheidsrisico’s’ met zich mee. Omdat de bewaarders steeds minder tijd hebben om met gedetineerden te praten, kunnen ze spanningen moeilijker opvangen. Bovendien kunnen ze door het verminderde contact ook moeilijker inschatten in wat voor toestand een gevangene zich bevindt.

De achtergrond van de versobering is de sterk toegenomen druk op het Nederlandse gevangeniswezen. Vanouds heeft ons land de reputatie dat we humaan straffen en weinig mensen in de gevangenis stoppen, maar die situatie is allang verleden tijd. In 1980 waren er in Nederland minder dan vierduizend gedetineerden, inmiddels is dat gegroeid tot meer dan vijftienduizend. Op Groot-Brittanië en Spanje na, is Nederland inmiddels het Westeuropese land met het hoogste aandeel van de bevolking achter de tralies.

ROKERS
Tegelijkertijd wordt er bezuinigd, onder meer op activiteiten, op het onderwijs, en op de programma’s om te zorgen dat gevangenen na hun straf weer een plek in de samenleving vinden, zonder opnieuw in criminaliteit te vervallen.

Eén van de consequenties van de sobere aanpak is dat gevangenen minder vaak hun cel uit mogen. Job Arnold van Bonjo (een samenwerkingsverband van organisaties die zich inzetten voor gedetineerden, ex-gedetineerden en hun relaties): “Dat bevalt heel slecht. Mensen zitten van vijf uur ’s middags tot acht uur ’s ochtends in hun cel opgesloten. Hierdoor wordt het bijvoorbeeld veel lastiger om je familie te bellen”.

Een andere innovatie is dat er tegenwoordig twee gevangenen op één cel geplaatst kunnen worden, om zo de kosten van de detentie te drukken. In Lelystad wordt zelfs een gevangenis gebouwd waar cellen gedeeld worden door zes personen.

Arnold: “Dat is wel een grote verassing, dat het twee op één cel veel mensen eigenlijk wel goed bevalt. Natuurlijk moet je Armenen en Turken niet bij elkaar op een cel zetten, of rokers en niet-rokers. Met dat soort zaken wordt inmiddels ook wel rekening gehouden. Het gaat nog wel eens fout, maar eigenlijk zijn er niet meer problemen dan in de oude situatie. Al met al is het erg meegevallen”.

Op andere terreinen is er wel reden tot zorg. Een jaar geleden onthulde Nova een geheim rapport van het Ministerie van Justitie waaruit bleek dat geweld, intimidatie en discriminatie veel voorkomen in de gevangenissen. Een kwart van de bewaarders is bijvoorbeeld wel eens gewond geraakt als gevolg van geweld, en vier procent ernstig gewond.

De agressieve en gewelddadige sfeer in de gevangenissen wordt in het onderzoek mede toegeschreven aan het niveau van het personeel, dat vaak laag opgeleid is. Bovendien kampen bewaarders vaak met sociale problemen, zoals schulden, echtscheidingen en incestverleden.

MOESTUIN
Ondanks aandringen van de Tweede Kamer weigerde minister Donner destijds om het geheime rapport vrij te geven. Publicatie van het rapport zou de onrust onder het personeel alleen maar aanwakkeren, en daarmee het ‘zelfreinigend vermogen’ verstoren, zo meende de minister.

Uit het recente inspectierapport blijkt dat het zelfreinigend vermogen van de bewaarders van de Havenstraat in orde is. Waar het aan ontbreekt is een systematische aanpak vanuit het management om te voorkomen dat bewaarders de fout in gaan en om ze zonodig te corrigeren. Dat brengt het risico met zich mee dat misstanden in afzonderlijke teams onopgemerkt blijven, aldus de onderzoekers.

Een belangrijke ontwikkeling binnen het gevangeniswezen is dat particuliere bedrijven een steeds grotere rol krijgen. Job Arnold van Bonjo: “Vroeger waren gevangenissen grotendeels zelfvoorzienend, de boontjes werden bij wijze van spreken door de gevangenen in de eigen moestuin verbouwd. Dat is echt verleden tijd. Allerlei diensten worden op basis van aanbestedingsprocedures uitbesteed aan het bedrijfsleven”.

“Alleen de gevangeniswinkels vormen nog steeds een monopolie, terwijl wat meer marktwerking hier juist wel goed zou zijn. Je hebt het dan bij wijze van spreken over de SRV-man die weer de zwager is van de gevangenisdirecteur. Hun prijzen liggen dan ook een stuk hoger dan die bij de Albert Heijn, wat al niet de goedkoopste supermarkt is. Terwijl gevangenen maar 12,80 euro per week krijgen voor de arbeid die ze verrichten”.

In de speciale gevangenissen voor illegalen en voor bolletjesslikkers wordt personeel van Securicor ingezet als bewaarder. Aanvankelijk werden ondergekwalificeerde uitzendkrachten ingezet. Nadat hier ophef over was ontstaan beloofde Securicor beterschap, maar uit de recente reportage van Vrij Nederland bleek dat het niveau van het personeel op de gevangenisboot in Rotterdam opnieuw sterk te wensen overlaat.

ETTERBAKKEN
Stan Witte van Bonjo heeft bedenkingen bij de inzet van particulier beveiligingspersoneel: “Dat gebeurt op steeds grotere schaal en het leidt regelmatig tot conflicten. Begrijp me goed, er zitten ook een hoop lieve mensen tussen. Maar voor het werk als bewaarder heb je een goede opleiding nodig, en die hebben ze niet. Bij de bewaarders van Justitie zitten ook wel eens etterbakken, maar Securicor heeft er veel meer. Het lijkt wel of ze hun personeel daarop selecteren”.

Ook Herre de Vries van de Anarchistische Groep Amsterdam heeft zijn twijfels: “Een Securicor bewaker hoeft niet perse vervelender te zijn dan een reguliere. Wel is hun voorbereiding op de situatie in de bajes minder grondig. Wat soms wellicht ook een voordeel kan zijn, want we weten echt niet wat die gewone bewakers geleerd wordt. Een vriend vertelde mij laatst dat in het nieuwe cellencomplex in de Bijlmer de Securicor bewakers menselijker waren dan de reguliere. Hij zat met twee Italianen die weer wisten te vertellen dat het op de bajesboten in Rotterdam echt het voorportaal van de hel is. Ook daar zit Securicor”.

Ondertussen aast Securicor op een grotere rol in het gevangeniswezen. In Zuid-Wales heeft het bedrijf het volledige beheer van een gevangenis in handen. Toen de Tweede Kamer vorig jaar een studiereis maakte naar Groot-Brittannië, wist Securicor de delegatie over te halen om ook met de beheerders van deze gevangenis te gaan praten.

Woordvoerder Jeroen van der Poel van Securicor ontkende destijds in actieblad Ravage dat het bedrijf op deze manier de besluitvorming wilde beïnvloeden. “Het is niet aan ons om te bepalen of het bedrijfsleven een grotere rol krijgt, dat is aan de politiek. Maar stel dat de politiek die richting op zou gaan, dan denk ik dat wij daar op een slagvaardige manier invulling aan kunnen geven”.

Overigens zijn er kritische rapporten verschenen over de kwaliteit van de Securicorgevangenis in Zuid-Wales. Het personeelsbeleid zou te kort schieten, en het management zou te weinig doen om racisme tegen te gaan.

Zie ook: Geen aapjes kijken
Belangenorganisaties: EORG, Bonjo, ABC

Dit is de oude website. Nieuwe berichten vindt u hier